Clasificación dos incendios forestais en función da evolución histórica da paisaxe e do seu impacto no territorio.
Incendio forestal próximo a zonas poboadas pero que debido a súa propagación ou á actuación do servizo de extinción non se prevé que impacte en vivendas ou noutras infraestruturas, polo cal non é necesario tomar medidas de protección especiais para persoas ou bens non forestais.
Incendios forestais nivel 1
Danse os condicionantes que se mencionan para incendios de interface e, ademais, a Xunta declara a situación operativa 2 para poder mobilizar medios alleos ao Servizo de prevención e defensa contra os incendios forestais de Galicia, como os bombeiros urbanos, Protección Civil ou a Unidade Militar de Emergencias (UME), entre outros.
Incendio forestal nivel 2
Incendio forestal preto de zonas habitadas onde existe perigo de que o lume impacte nas vivendas, naves, colexios… porque ten capacidade de estenderse a través da vexetación existente tanto se é forestal, como se é doutro tipo de combustible.
Incendio interface
Incendio forestal que chega a unha fase na cal, ben por intensidade, ben pola súa velocidade de propagación ou de ambas as dúas, non é capaz de extinguirse independentemente do número de recursos asignados. Só son posibles accións para defender infraestruturas ou persoas, non para deter o seu avance.
Incendio fóra de capacidade de extinción
As lapas esténdense sen control e pode presentar máis dunha fronte.
Incendio forestal que evoluciona favorablemente e que non se prevé que sobrepase as liñas de control establecidas.
Incendio forestal no que se conseguiu deter a súa propagación. Pode haber lapas dentro do perímetro que requiran de labores de liquidación.
Está apagado e coas tarefas de liquidación efectuadas. Non hai lapas e o bordo está frío.
Persoal propio do Servizo de prevención e defensa contra os incendios forestais (SPIF), que se encarga da extinción de incendios forestais, da súa prevención e do apoio en continxencias no medio natural.
Bombeiros Forestais do SPIF
Vehículo todoterreo lixeiro para o desprazamento dos/as Bombeiros/as Forestais e dos seus equipos. Algúns poden ser pick-up motobomba (con equipo de extinción).
Vehículo pick-up con motobomba (esquerda) e vehículo pick-up sen motobomba (dereita)
Vehículos dotados dunha bomba de auga accionada polo motor dun vehículo, normalmente un camión. Poden ser nodrizas, pesados, medios e lixeiros, en función da capacidade de transporte de auga. Os máis empregados en Galicia son os medios (3.500 - 4.200 l). Tamén se lles adoita denominar coloquialmente motobombas (MB). Poden bombear auga soa ou en combinación con retardantes.
Autobombas
Máquina de obra pública con tren de cadeas e pá de empuxe, que serve para abrir liñas de defensa e pistas de acceso. Pode intervir tanto de día como de noite, ten un gran rendemento aumentando considerablemente a capacidade de extinción. Necesita dunha góndola para poder ser transportada por estrada.
Bulldózer
Só poden actuar de día e serven para aumentar a capacidade de extinción dos medios terrestres. Poden ser de:
Medios aéreos
Persoal que presta apoio técnico á dirección de extinción e que se despraza nun vehículo tipo furgón, equipado cos medios tecnolóxicos necesarios. Durante o incendio, este vehículo permanece estático no lugar onde se estableza o posto de mando avanzado.
Unidade técnica de apoio
É o/a máximo/a responsable da extinción do incendio. Organiza os medios materiais e humanos, coordina as actuacións en terra e as dos medios aéreos. Ten a última palabra á hora de evacuar persoas e de establecer prioridades, entre outras cuestións.
Lugares onde hai persoal que xestiona os recursos que interveñen nos incendios forestais e dan apoio técnico á dirección de extinción:
En Galicia está graduado da seguinte maneira:
Centro de coordinación provincial
Centro de coordinación de distrito
Profesional do Servizo de prevención e extinción de incendios forestais con experiencia e formación avanzada en incendios forestais, que determina como vai evolucionar un incendio para así anticiparse á posible evolución do lume, evitando perdas maiores. Este analista tamén é o que prevé se o incendio forestal pode entrar nunha fase de fóra de capacidade de extinción. Tendo en conta que o problema máis importante ao que ten que enfrontarse o/a analista é a INCERTEZA (incapacidade de definir o que nos espera, a que nos enfrontamos e como podemos afrontar e resolver a situación), podemos diferenciar os seguintes tipos de análise:
Acción concreta de extinción ou remate (liquidación) que se aplica dentro dun marco táctico (momento e espazo) para poder cumprir cos obxectivos tácticos e manter a certeza da estratexia.
Manobras de extinción directamente sobre as lapas. A liña de control establécese sobre o bordo do incendio, o que supón unha forte exposición á radiación do lume. En incendios forestais de certa intensidade non sería posible este tipo de ataque.
Ataque directo
Manobras de extinción afastadas da fronte de lapas onde a liña de control se establece mediante liña de defensa (bulldózer ou manual), lume técnico, liña húmida con retardante ou unha combinación de varias.
Ataque indirecto con bulldózer (esquerda) e ataque indirecto con contralume (dereita)
Aplicación do lume por parte dos/as bombeiros/as forestais, baixo unhas determinadas condicións para que este lume se desenvolva de forma axeitada e impacte contra o incendio principal provocando a súa extinción. Pode ser:
Tendido de mangueira realizado por bombeiros/as forestais.
Liñas de auga
Toda liña onde non hai combustible (pista, río…), na que se xestiona o combustible existente (liña de defensa) ou se actúa con manobras de extinción para suprimir as lapas do perímetro e controlar o incendio.
Liñas de control
Franxa de terreo de ancho variable en función dos medios empregados, onde se elimina o combustible vexetal. Para unha execución óptima de dita liña é necesario raspar a superficie ata o solo mineral para evitar a propagación do lume a través do manto do chan.
Liña de defensa
Substancia a base de escumas ou polifosfatos que se engade á auga para aumentar as súas propiedades extintoras sobre o lume.
Retardante espumógeno Retardante polifosfatos
Tamén chamada “a derradeira manobra do/da bombeiro/a forestal”, defínese como a manobra defensiva que se realiza no caso de inminente atrapamento dos profesionais de extinción. Os/as bombeiros/as forestais coñecen perfectamente cada un dos pasos dos que consta o seu procedemento e deben realizalos coa maior rapidez posible.
Manobras de autoprotección
Estas queimas consisten no uso controlado do lume para reducir a vexetación, baixo unhas condicións específicas e técnicas que permitan fixar a intensidade do lume e a cantidade de combustible vexetal a eliminar, segundo un obxectivo proposto.
Queima prescrita
Plan de defensa contra incendios forestais de Galicia. Funcións básicas:
Paisaxe que soporta e incluso se ve favorecida polo paso de lumes de baixa intensidade, non dando lugar a incendios de grande intensidade.
Paisaxe resiliente
Reunión curta onde se revisan as tarefas máis importantes ou críticas para o día.
Briefing
Reunión posterior á xornada de traballo nun incendio forestal para comprobar se se alcanzaron os obxectivos previstos, recoñecer as dificultades e/ou analizar as alternativas de mellora nas operacións.
Diebriefing
Depósito de auga situado nun lugar predeterminado que garante un volume de auga suficiente para a súa utilización polos medios do Servizo de prevención e extinción de incendios forestais en labores de extinción. Garántese unha subministración de auga suficiente, incluso nos meses de maior seca.
Punto de auga
Bolsa para o transporte de auga cun helicóptero (capacidade variable entre 900 e 4.000 litros, sendo o máis normal entre 900 e 1.200 litros).
Bambi bucket
Base permanente ou semipermanente para operacións con helicópteros.
Heliporto
Pode ser de extinción (ignífugo) ou de prevención. Non é recomendable usar o equipo de protección individual de extinción para prevención.
Equipo de protección individual
Dispositivo de aplicación de auga. Tamén se chama boquilla. Poden ser de caudal constante (máis antigas e menos eficientes) ou de caudal regulable (máis recentes e máis eficientes).
Lanza
Lugar físico onde se atopan as persoas con responsabilidades na dirección e coordinación da emerxencia.
Posto de mando avanzado
A intensidade do lume está directamente relacionada coa lonxitude das lapas. Con vento e/ou pendente as lapas poden ir inclinadas con respecto ao chan. En incendios forestais que superen os 5 m de fronte de lapas é moi complicado o seu ataque directo.
Lonxitude de lapa
Monte cuberto por especies arbustivas coma o toxo, xestas, carqueixas… sen arborado ou con arborado moi disperso (inferior ao 20%).
Monte raso
Monte cuberto por especies arbóreas que mantén unha certa espesura (+ do 20%).
Monte arbolado
Superficie cuberta por vexetación que non é propia do monte. Esta superficie pode ser agrícola, vexetación de interface, entre outra.
Son os metros que avanza o incendio forestal no seu eixe principal de propagación nun tempo determinado. Os incendios que superan os 300 m/h son lumes complicados de extinguir con ataque directo.
Cantidade de enerxía ou calor liberados por unidade de tempo e por unidade de lonxitude de fronte de lume. A intensidade do incendio é unha medida da combustión en tempo real e non indica directamente os efectos do lume na vexetación ou no solo, nin a resposta posterior do ecosistema. Por exemplo:
Aumento da temperatura do solo como resultado da transferencia de calor da combustión do combustible superficial e da combustión dos horizontes orgánicos do solo, que se ven afectados pola duración e pola intensidade do lume e están relacionados coa humidade do combustible antes do incendio. Os dous compoñentes do réxime térmico do solo relacionados coa severidade do lume a nivel do chan son a temperatura máxima acadada e a duración do quentamento.
É o efecto dun incendio forestal en características da superficie do solo, incluíndo espesor de cinzas, perda de materia orgánica, alteración da cor e estrutura e redución da infiltración. A clasificación do estado do solo tras o incendio baséase nos cambios inducidos polo lume nas propiedades físicas e biolóxicas do solo. Existen distintas clasificacións dispoñibles e en Galicia utilízase unha desenvolvida no Centro de Investigación Forestal (CIF) de Lourizán, que reflicte ben as alteracións nas propiedades dos solos galegos e relaciónase estreitamente coas perdas de solo por erosión despois do incendio.
Severidade do lume
Refírese ao efecto do lume no estrato de vexetación, a miúdo definido polo grao de consunción e pola mortalidade da vexetación. A severidade do lume na vexetación depende da intensidade do incendio e do grao no que as propiedades do ecosistema son (ou non) resistentes ao lume.
Son o conxunto de actividades que se deben levar a cabo nos meses seguintes ao incendio forestal e están dirixidas fundamentalmente a reducir o risco de escorrentías e de erosión.
É o conxunto de procesos a longo prazo para a recuperación integral do ecosistema.
Refírese á cobertura orgánica efectiva no que respecta á mitigación de escorrentías e da erosión, e inclúe a follaxe, o manto e os restos leñosos. Tamén pode denominarse “cuberta do solo” ou “cuberta orgánica do solo”. Os tratamentos do acolchado do chan ou mulches con materiais vexetais aportan unha cuberta ao solo afectado cunha alta severidade para protexelo da acción da choiva. A aplicación de mulch dende helicóptero, efectuada por primeira vez en España en áreas incendiadas de Galicia, é un sistema factible, rápido e eficaz con reducións de perdas de solo de máis dun 90%.
Helimulching
Helimulching
Clasificación dos incendios forestais en función da evolución histórica da paisaxe e do seu impacto no territorio.
Incendio forestal próximo a zonas poboadas pero que debido a súa propagación ou á actuación do servizo de extinción non se prevé que impacte en vivendas ou noutras infraestruturas, polo cal non é necesario tomar medidas de protección especiais para persoas ou bens non forestais.
Incendios forestais nivel 1
Danse os condicionantes que se mencionan para incendios de interface e, ademais, a Xunta declara a situación operativa 2 para poder mobilizar medios alleos ao Servizo de prevención e defensa contra os incendios forestais de Galicia, como os bombeiros urbanos, Protección Civil ou a Unidade Militar de Emergencias (UME), entre outros.
Incendio forestal nivel 2
Incendio forestal preto de zonas habitadas onde existe perigo de que o lume impacte nas vivendas, naves, colexios… porque ten capacidade de estenderse a través da vexetación existente tanto se é forestal, como se é doutro tipo de combustible.
Incendio interface
Incendio forestal que chega a unha fase na cal, ben por intensidade, ben pola súa velocidade de propagación ou de ambas as dúas, non é capaz de extinguirse independentemente do número de recursos asignados. Só son posibles accións para defender infraestruturas ou persoas, non para deter o seu avance.
Incendio fóra de capacidade de extinción
As lapas esténdense sen control e pode presentar máis dunha fronte.
Incendio forestal que evoluciona favorablemente e que non se prevé que sobrepase as liñas de control establecidas.
Incendio forestal no que se conseguiu deter a súa propagación. Pode haber lapas dentro do perímetro que requiran de labores de liquidación.
Está apagado e coas tarefas de liquidación efectuadas. Non hai lapas e o bordo está frío.
Persoal propio do Servizo de prevención e defensa contra os incendios forestais (SPIF), que se encarga da extinción de incendios forestais, da súa prevención e do apoio en continxencias no medio natural.
Bombeiros Forestais do SPIF
Vehículo todoterreo lixeiro para o desprazamento dos/as Bombeiros/as Forestais e dos seus equipos. Algúns poden ser pick-up motobomba (con equipo de extinción).
Vehículo pick-up con motobomba (esquerda) e vehículo pick-up sen motobomba (dereita)
Vehículos dotados dunha bomba de auga accionada polo motor dun vehículo, normalmente un camión. Poden ser nodrizas, pesados, medios e lixeiros, en función da capacidade de transporte de auga. Os máis empregados en Galicia son os medios (3.500 - 4.200 l). Tamén se lles adoita denominar coloquialmente motobombas (MB). Poden bombear auga soa ou en combinación con retardantes.
Autobombas
Máquina de obra pública con tren de cadeas e pá de empuxe, que serve para abrir liñas de defensa e pistas de acceso. Pode intervir tanto de día como de noite, ten un gran rendemento aumentando considerablemente a capacidade de extinción. Necesita dunha góndola para poder ser transportada por estrada.
Bulldózer
Só poden actuar de día e serven para aumentar a capacidade de extinción dos medios terrestres. Poden ser de:
Medios aéreos
Persoal que presta apoio técnico á dirección de extinción e que se despraza nun vehículo tipo furgón, equipado cos medios tecnolóxicos necesarios. Durante o incendio, este vehículo permanece estático no lugar onde se estableza o posto de mando avanzado.
Unidade técnica de apoio
É o/a máximo/a responsable da extinción do incendio. Organiza os medios materiais e humanos, coordina as actuacións en terra e as dos medios aéreos. Ten a última palabra á hora de evacuar persoas e de establecer prioridades, entre outras cuestións.
Lugares onde hai persoal que xestiona os recursos que interveñen nos incendios forestais e dan apoio técnico á dirección de extinción:
En Galicia está graduado da seguinte maneira:
Centro de coordinación provincial
Centro de coordinación de distrito
Profesional do Servizo de prevención e extinción de incendios forestais con experiencia e formación avanzada en incendios forestais, que determina como vai evolucionar un incendio para así anticiparse á posible evolución do lume, evitando perdas maiores. Este analista tamén é o que prevé se o incendio forestal pode entrar nunha fase de fóra de capacidade de extinción. Tendo en conta que o problema máis importante ao que ten que enfrontarse o/a analista é a INCERTEZA (incapacidade de definir o que nos espera, a que nos enfrontamos e como podemos afrontar e resolver a situación), podemos diferenciar os seguintes tipos de análise:
Acción concreta de extinción ou remate (liquidación) que se aplica dentro dun marco táctico (momento e espazo) para poder cumprir cos obxectivos tácticos e manter a certeza da estratexia.
Manobras de extinción directamente sobre as lapas. A liña de control establécese sobre o bordo do incendio, o que supón unha forte exposición á radiación do lume. En incendios forestais de certa intensidade non sería posible este tipo de ataque.
Ataque directo
Manobras de extinción afastadas da fronte de lapas onde a liña de control se establece mediante liña de defensa (bulldózer ou manual), lume técnico, liña húmida con retardante ou unha combinación de varias.
Ataque indirecto con bulldózer (esquerda) e ataque indirecto con contralume (dereita)
Aplicación do lume por parte dos/as bombeiros/as forestais, baixo unhas determinadas condicións para que este lume se desenvolva de forma axeitada e impacte contra o incendio principal provocando a súa extinción. Pode ser:
Tendido de mangueira realizado por bombeiros/as forestais.
Liñas de auga
Toda liña onde non hai combustible (pista, río…), na que se xestiona o combustible existente (liña de defensa) ou se actúa con manobras de extinción para suprimir as lapas do perímetro e controlar o incendio.
Liñas de control
Franxa de terreo de ancho variable en función dos medios empregados, onde se elimina o combustible vexetal. Para unha execución óptima de dita liña é necesario raspar a superficie ata o solo mineral para evitar a propagación do lume a través do manto do chan.
Liña de defensa
Substancia a base de escumas ou polifosfatos que se engade á auga para aumentar as súas propiedades extintoras sobre o lume.
Retardante espumógeno Retardante polifosfatos
Tamén chamada “a derradeira manobra do/da bombeiro/a forestal”, defínese como a manobra defensiva que se realiza no caso de inminente atrapamento dos profesionais de extinción. Os/as bombeiros/as forestais coñecen perfectamente cada un dos pasos dos que consta o seu procedemento e deben realizalos coa maior rapidez posible.
Manobras de autoprotección
Estas queimas consisten no uso controlado do lume para reducir a vexetación, baixo unhas condicións específicas e técnicas que permitan fixar a intensidade do lume e a cantidade de combustible vexetal a eliminar, segundo un obxectivo proposto.
Queima prescrita
Plan de defensa contra incendios forestais de Galicia. Funcións básicas:
Paisaxe que soporta e incluso se ve favorecida polo paso de lumes de baixa intensidade, non dando lugar a incendios de grande intensidade.
Paisaxe resiliente
Reunión curta onde se revisan as tarefas máis importantes ou críticas para o día.
Briefing
Reunión posterior á xornada de traballo nun incendio forestal para comprobar se se alcanzaron os obxectivos previstos, recoñecer as dificultades e/ou analizar as alternativas de mellora nas operacións.
Diebriefing
Depósito de auga situado nun lugar predeterminado que garante un volume de auga suficiente para a súa utilización polos medios do Servizo de prevención e extinción de incendios forestais en labores de extinción. Garántese unha subministración de auga suficiente, incluso nos meses de maior seca.
Punto de auga
Bolsa para o transporte de auga cun helicóptero (capacidade variable entre 900 e 4.000 litros, sendo o máis normal entre 900 e 1.200 litros).
Bambi bucket
Base permanente ou semipermanente para operacións con helicópteros.
Heliporto
Pode ser de extinción (ignífugo) ou de prevención. Non é recomendable usar o equipo de protección individual de extinción para prevención.
Equipo de protección individual
Dispositivo de aplicación de auga. Tamén se chama boquilla. Poden ser de caudal constante (máis antigas e menos eficientes) ou de caudal regulable (máis recentes e máis eficientes).
Lanza
Lugar físico onde se atopan as persoas con responsabilidades na dirección e coordinación da emerxencia.
Posto de mando avanzado
A intensidade do lume está directamente relacionada coa lonxitude das lapas. Con vento e/ou pendente as lapas poden ir inclinadas con respecto ao chan. En incendios forestais que superen os 5 m de fronte de lapas é moi complicado o seu ataque directo.
Lonxitude de lapa
Monte cuberto por especies arbustivas coma o toxo, xestas, carqueixas… sen arborado ou con arborado moi disperso (inferior ao 20%).
Monte raso
Monte cuberto por especies arbóreas que mantén unha certa espesura (+ do 20%).
Monte arbolado
Superficie cuberta por vexetación que non é propia do monte. Esta superficie pode ser agrícola, vexetación de interface, entre outra.
Son os metros que avanza o incendio forestal no seu eixe principal de propagación nun tempo determinado. Os incendios que superan os 300 m/h son lumes complicados de extinguir con ataque directo.
Cantidade de enerxía ou calor liberados por unidade de tempo e por unidade de lonxitude de fronte de lume. A intensidade do incendio é unha medida da combustión en tempo real e non indica directamente os efectos do lume na vexetación ou no solo, nin a resposta posterior do ecosistema. Por exemplo:
Aumento da temperatura do solo como resultado da transferencia de calor da combustión do combustible superficial e da combustión dos horizontes orgánicos do solo, que se ven afectados pola duración e pola intensidade do lume e están relacionados coa humidade do combustible antes do incendio. Os dous compoñentes do réxime térmico do solo relacionados coa severidade do lume a nivel do chan son a temperatura máxima acadada e a duración do quentamento.
É o efecto dun incendio forestal en características da superficie do solo, incluíndo espesor de cinzas, perda de materia orgánica, alteración da cor e estrutura e redución da infiltración. A clasificación do estado do solo tras o incendio baséase nos cambios inducidos polo lume nas propiedades físicas e biolóxicas do solo. Existen distintas clasificacións dispoñibles e en Galicia utilízase unha desenvolvida no Centro de Investigación Forestal (CIF) de Lourizán, que reflicte ben as alteracións nas propiedades dos solos galegos e relaciónase estreitamente coas perdas de solo por erosión despois do incendio.
Severidade do lume
Refírese ao efecto do lume no estrato de vexetación, a miúdo definido polo grao de consunción e pola mortalidade da vexetación. A severidade do lume na vexetación depende da intensidade do incendio e do grao no que as propiedades do ecosistema son (ou non) resistentes ao lume.
Son o conxunto de actividades que se deben levar a cabo nos meses seguintes ao incendio forestal e están dirixidas fundamentalmente a reducir o risco de escorrentías e de erosión.
É o conxunto de procesos a longo prazo para a recuperación integral do ecosistema.
Refírese á cobertura orgánica efectiva no que respecta á mitigación de escorrentías e da erosión, e inclúe a follaxe, o manto e os restos leñosos. Tamén pode denominarse “cuberta do solo” ou “cuberta orgánica do solo”. Os tratamentos do acolchado do chan ou mulches con materiais vexetais aportan unha cuberta ao solo afectado cunha alta severidade para protexelo da acción da choiva. A aplicación de mulch dende helicóptero, efectuada por primeira vez en España en áreas incendiadas de Galicia, é un sistema factible, rápido e eficaz con reducións de perdas de solo de máis dun 90%.
Helimulching
Helimulching